Dalam hidup, keadaan boleh berubah. Hubungan boleh menjadi renggang, dan keputusan yang dibuat pada masa lalu mungkin tidak lagi sesuai. Ini membawa kepada satu soalan yang sangat penting: “Saya telah menghibahkan harta kepada seseorang. Sekarang saya berubah fikiran. Bolehkah saya menarik balik hibah tersebut?”

Jawapan ringkasnya: Hukum asalnya, TIDAK BOLEH.

Apabila sesuatu akad hibah telah sempurna—iaitu, qabd (penerimaan dan penguasaan harta oleh penerima) telah berlaku—pemberian itu menjadi lazim dan mengikat. Ia tidak boleh ditarik balik sewenang-wenangnya. Prinsip ini adalah untuk melindungi hak penerima dan memastikan kestabilan dalam pemilikan harta. Malah, terdapat hadis Nabi Muhammad SAW yang memberi amaran keras terhadap perbuatan menarik balik hibah, menyamakannya dengan seekor anjing yang menelan semula muntahnya.

Satu-satunya Pengecualian

Walaupun hukum asalnya sangat ketat, perundangan Islam yang adil dan fleksibel menyediakan satu pengecualian yang sangat spesifik. Pengecualian ini hanya diberikan kepada hibah yang dibuat oleh ibu, bapa, datuk, atau nenek kepada anak atau cucu mereka.

Pengecualian ini wujud kerana Islam mengiktiraf sifat hubungan yang istimewa antara ibu bapa dan anak. Pemberian daripada ibu bapa selalunya dibuat atas dasar kasih sayang yang mendalam, dan syarak memberi ruang kepada mereka untuk “membetulkan” keadaan jika pemberian itu disalahgunakan atau jika keadaan memerlukan. Ia boleh dianggap sebagai satu “injap keselamatan” untuk ibu bapa.

Syarat-syarat Ketat untuk Menarik Balik Hibah

Walaupun ibu bapa mempunyai hak ini, ia tidak boleh dilakukan sesuka hati. Terdapat beberapa syarat ketat yang mesti dipenuhi sebelum penarikan balik itu dibenarkan. Berdasarkan Fatwa Negeri Selangor, syarat-syarat tersebut ialah:

1. Harta Masih Milik Penerima: Harta yang dihibahkan itu mestilah masih berada dalam pemilikan si anak atau cucu. Jika anak itu telah menjual, menghibahkan, atau menggadaikan harta itu kepada orang lain, hak untuk menarik balik akan hilang.
2. Harta Tidak Rosak: Harta tersebut mestilah tidak mengalami kerosakan yang besar. Jika hanya sebahagian yang rosak, penarikan balik mungkin dibenarkan ke atas bahagian yang masih elok.
3. Bukan Hibah Bersyarat Balasan: Hibah itu mestilah pemberian percuma, bukan jenis hibah yang mensyaratkan sebarang bentuk balasan daripada anak.
4. Penerima Berkelayakan: Anak atau cucu tersebut mestilah tidak muflis atau gila, iaitu masih mempunyai kelayakan untuk menguruskan hartanya.
5. Semasa Kedua-duanya Masih Hidup: Penarikan balik hibah mesti dibuat semasa kedua-dua pemberi (ibu/bapa) dan penerima (anak/cucu) masih hidup. Hak untuk menarik balik ini tidak boleh diwarisi oleh waris-waris si ibu atau bapa.

Memahami hukum ini adalah penting untuk kedua-dua pihak. Sebagai pemberi, anda perlu berfikir semasak-masaknya sebelum membuat hibah kerana ia adalah satu komitmen yang serius. Sebagai penerima, anda perlu tahu bahawa dalam situasi yang sangat spesifik ini, hibah daripada ibu bapa atau datuk nenek anda boleh ditarik balik jika syarat-syaratnya dipenuhi.