CARA PEMBAHAGIAN HARTA PUSAKA ANTARA WARIS MENGIKUT UNDANG-UNDANG YANG BERKENAAN

Pendahuluan

Pembahagian harta pusaka merupakan satu proses yang amat penting selepas kematian seseorang. Ia tidak hanya berkait dengan pembahagian harta material, tetapi juga melibatkan aspek emosi, sosial, dan keagamaan, terutama bagi keluarga yang ditinggalkan. Dalam konteks undang-undang Malaysia, proses pembahagian harta pusaka berbeza-beza bergantung kepada status agama si mati dan jenis harta yang ditinggalkan.

Secara umumnya, pembahagian harta pusaka melibatkan dua kaedah utama, iaitu melalui undang-undang sivil bagi mereka yang bukan beragama Islam dan melalui hukum faraid bagi umat Islam. Setiap kaedah mempunyai prosedur dan prinsip yang tersendiri untuk memastikan pembahagian dilakukan secara adil dan sah di sisi undang-undang. Artikel ini akan membincangkan secara terperinci tentang proses pembahagian harta pusaka di Malaysia mengikut kedua-dua kaedah tersebut, serta cabaran dan isu-isu yang sering timbul dalam pembahagian ini.

Pembahagian Harta Pusaka Mengikut Undang-Undang Sivil di Malaysia

Bagi individu yang bukan beragama Islam, pembahagian harta pusaka akan diuruskan mengikut undang-undang sivil yang tertakluk kepada Akta Pembahagian Harta Pusaka 1953. Proses ini memastikan bahawa harta yang ditinggalkan akan diagihkan mengikut keadilan dan kesaksamaan berdasarkan perundangan yang sedia ada.

1. Pengenalpastian Waris

Langkah pertama dalam proses pembahagian harta pusaka mengikut undang-undang sivil adalah mengenal pasti siapa waris yang berhak untuk menerima harta pusaka. Waris yang berhak adalah mereka yang mempunyai hubungan sah dengan si mati. Biasanya, waris utama yang berhak adalah pasangan, anak-anak, ibu bapa, dan saudara mara terdekat si mati.

Waris sah ini termasuklah:

• Pasangan: Suami atau isteri yang masih hidup.
• Anak-anak: Anak lelaki dan perempuan, termasuk anak angkat yang sah di sisi undang-undang.
• Ibu bapa: Jika si mati masih mempunyai ibu atau bapa yang hidup, mereka berhak mendapat bahagian tertentu dari harta pusaka.
• Saudara mara: Saudara lelaki dan perempuan, serta ibu bapa saudara, jika tiada waris utama seperti pasangan atau anak-anak.

Pengenalpastian waris sah ini adalah penting untuk memastikan bahawa pembahagian harta dilakukan dengan adil dan mengikut peraturan yang ditetapkan.

2. Penyelesaian Hutang dan Liabiliti

Sebelum harta pusaka dibahagikan kepada waris-waris, semua hutang yang ditinggalkan oleh si mati perlu diselesaikan terlebih dahulu. Hutang-hutang ini boleh melibatkan pinjaman peribadi, kad kredit, bil tertunggak, atau apa-apa liabiliti kewangan yang belum dilunaskan. Penyelesaian hutang ini adalah tanggungjawab pentadbir harta pusaka.

Menurut undang-undang, segala hutang yang belum selesai perlu dibayar sebelum sebarang pembahagian dibuat kepada waris. Jika harta yang ditinggalkan oleh si mati tidak mencukupi untuk menampung hutang, maka waris-waris yang tinggal tidak perlu menanggung baki hutang tersebut, melainkan mereka bersetuju untuk membayar hutang tersebut secara sukarela.

Penyelesaian hutang ini adalah langkah pertama yang wajib dilakukan bagi memastikan bahawa pembahagian harta dilakukan dengan betul dan mengelakkan pertikaian antara waris yang terlibat.

3. Proses Pembahagian Harta Pusaka

Selepas hutang dan liabiliti si mati diselesaikan, pembahagian harta pusaka akan diteruskan. Bagi pembahagian mengikut undang-undang sivil, proses ini biasanya dilakukan dengan dua cara:

• Dengan Wasiat: Jika si mati telah membuat wasiat semasa hidup, pembahagian harta akan dilakukan mengikut wasiat tersebut, asalkan wasiat tersebut sah di sisi undang-undang. Wasiat yang sah perlu memenuhi beberapa syarat, seperti disaksikan oleh dua orang saksi yang tidak berkepentingan. Wasiat yang sah memberi kuasa kepada si mati untuk menentukan siapa yang berhak menerima harta dan berapa banyak bahagian yang akan diterima oleh setiap waris.
  
• Tanpa Wasiat: Jika si mati tidak membuat wasiat, pembahagian harta akan dibuat mengikut undang-undang yang ditetapkan dalam Akta Pembahagian Harta Pusaka 1953. Dalam kes ini, pembahagian akan dilakukan secara adil dengan memperuntukkan bahagian tertentu kepada setiap waris mengikut urutan keutamaan, seperti pasangan, anak-anak, ibu bapa, dan seterusnya.
  

Proses pembahagian ini boleh dilakukan secara sukarela oleh waris yang berhak, atau jika terdapat pertikaian, mahkamah akan dilibatkan untuk menentukan pembahagian yang adil.

Pembahagian Harta Pusaka Mengikut Hukum Faraid (Islam)

Bagi umat Islam, pembahagian harta pusaka dilakukan mengikut hukum faraid yang terkandung dalam Al-Qur’an dan Hadis. Hukum faraid adalah undang-undang Islam yang mengatur cara pembahagian harta pusaka kepada waris yang berhak.

1. Pengenalpastian Waris yang Berhak

Dalam sistem faraid, terdapat dua kategori waris: waris utama dan waris tambahan.

• Waris utama adalah mereka yang secara langsung berhak menerima harta pusaka, seperti suami, isteri, anak lelaki, anak perempuan, ibu bapa, dan saudara mara yang lebih dekat.
• Waris tambahan adalah mereka yang boleh menerima harta jika tiada waris utama yang tinggal, seperti saudara jauh atau anak angkat yang sah.

Salah satu prinsip utama dalam faraid adalah bahawa waris lelaki mendapat bahagian dua kali ganda berbanding waris perempuan. Ini berlaku khususnya bagi anak-anak, di mana seorang anak lelaki akan menerima dua bahagian manakala anak perempuan hanya menerima satu bahagian.

2. Bahagian Setiap Waris dalam Faraid

Bahagian harta bagi setiap waris ditentukan berdasarkan beberapa faktor, antaranya hubungan darah dan kedudukan waris dalam keluarga. Contoh pembahagian mengikut faraid adalah seperti berikut:

• Suami: Jika si mati mempunyai isteri dan tidak ada anak, suami berhak menerima satu perempat daripada harta pusaka. Jika ada anak, bahagian suami berkurang kepada satu perdelapan.
• Isteri: Isteri yang ditinggalkan suami berhak menerima satu perempat daripada harta si mati jika si mati tidak mempunyai anak. Jika ada anak, bahagiannya akan berkurang kepada satu perdelapan.
• Anak lelaki: Anak lelaki akan menerima dua bahagian berbanding anak perempuan.
• Anak perempuan: Anak perempuan akan menerima satu bahagian daripada harta pusaka si mati.

Pembahagian ini adalah berdasarkan kaedah kiraan tertentu yang sudah ditetapkan oleh hukum Islam. Sekiranya ada perbezaan pendapat atau ketidakpastian dalam pembahagian, perkara tersebut boleh dibawa ke mahkamah syariah untuk diputuskan.

3. Pembahagian Faraid dalam Kes Kematian Tanpa Wasiat

Sekiranya seseorang yang beragama Islam meninggal dunia tanpa membuat wasiat, pembahagian harta pusaka akan dilakukan mengikut hukum faraid. Dalam kes ini, waris yang berhak akan menerima bahagian yang telah ditetapkan dalam Al-Qur’an dan Hadis, dan tiada sebarang pembahagian berdasarkan kehendak peribadi si mati. Pembahagian ini dilakukan oleh Pentadbir Pusaka yang dilantik oleh mahkamah syariah.

Isu-isu yang Timbul dalam Pembahagian Harta Pusaka

Walaupun terdapat sistem undang-undang yang jelas untuk pembahagian harta pusaka, pelbagai isu dan cabaran boleh timbul dalam pelaksanaannya. Beberapa isu yang sering muncul adalah:

1. Pertikaian Antara Waris

Sering kali, pembahagian harta pusaka menimbulkan pertikaian antara waris, terutamanya dalam kes-kes di mana tiada wasiat atau apabila waris berasa tidak puas hati dengan bahagian yang diterima. Pertikaian ini boleh menyebabkan konflik yang panjang dan merugikan keluarga. Oleh itu, adalah amat penting bagi si mati untuk membuat wasiat yang sah bagi mengurangkan risiko pertikaian.

2. Kewajipan Menyelesaikan Hutang

Kadang-kadang, pengurusan hutang selepas kematian menjadi isu besar. Jika si mati meninggalkan hutang yang besar, waris mungkin berasa tertekan untuk menyelesaikannya. Mahkamah akan memastikan hutang si mati diselesaikan terlebih dahulu sebelum pembahagian harta pusaka dilakukan.

3. Proses Pembahagian yang Memakan Masa

Proses pembahagian harta pusaka, terutamanya melalui prosedur mahkamah, boleh memakan masa yang lama. Jika terdapat konflik atau kekeliruan dalam menentukan waris atau pembahagian, ia boleh menyebabkan pembahagian harta tertangguh.

Kesimpulan

Proses pembahagian harta pusaka adalah satu perkara yang sangat penting dalam memastikan hak setiap waris dipelihara. Sama ada mengikut undang-undang sivil atau hukum faraid, setiap proses ini memerlukan perhatian yang teliti dan pengurusan yang baik untuk memastikan keadilan terlaksana. Meskipun proses ini boleh menjadi rumit dan penuh dengan cabaran, pemahaman yang mendalam mengenai prosedur dan keperluan undang-undang dapat membantu mengelakkan sebarang pertikaian dan memastikan pembahagian harta dilakukan dengan adil dan mengikut kehendak si mati.