Apabila bercakap tentang perancangan harta, dua instrumen yang paling kerap disebut ialah hibah dan wasiat. Ramai yang keliru dan menganggap kedua-duanya sama. Hakikatnya, hibah dan wasiat adalah dua perkara yang sangat berbeza dari segi konsep, masa pelaksanaan, dan kesan perundangannya. Memahami perbezaan ini adalah kunci untuk memilih instrumen yang paling sesuai dengan matlamat perancangan anda.

Berikut adalah perbezaan paling fundamental antara hibah dan wasiat:

1. Masa Kuat Kuasa

• Hibah: Berkuat kuasa semasa pemberi masih hidup. Sebaik sahaja akad hibah sempurna dan penerimaan (
  qabd) berlaku, harta itu menjadi milik penerima serta-merta.
• Wasiat: Hanya berkuat kuasa selepas kematian pewasiat. Selagi pewasiat masih hidup, wasiat hanyalah sehelai dokumen hasrat dan harta yang diwasiatkan itu masih milik penuh pewasiat.

2. Kesan Terhadap Harta Pusaka

• Hibah: Harta yang telah dihibahkan dengan sempurna secara automatik terkeluar daripada senarai harta pusaka pemberi. Ia tidak lagi tertakluk kepada pembahagian Faraid atau tuntutan hutang si mati (kecuali dalam keadaan tertentu).
• Wasiat: Harta yang diwasiatkan masih dianggap sebahagian daripada harta pusaka. Ia hanya boleh diagihkan selepas semua hutang si mati dan tuntutan harta sepencarian (jika ada) diselesaikan.

3. Batasan Pemberian

• Hibah: Tiada had. Anda bebas untuk menghibahkan seberapa banyak harta yang anda mahu (walaupun keseluruhan harta anda) kepada sesiapa sahaja yang anda kehendaki, sama ada waris Faraid, bukan waris, atau bukan Islam.
• Wasiat: Mempunyai batasan yang ketat.

• Jika dibuat kepada bukan waris (cth: anak angkat, rakan), ia terhad kepada kadar maksimum satu pertiga (1/3) daripada baki harta pusaka.
• Jika dibuat kepada waris Faraid (cth: anak, isteri), ia tidak sah melainkan mendapat persetujuan daripada semua waris Faraid yang lain selepas kematian pewasiat.

Amaran Penting dari Fatwa:

Satu perkara yang sangat kritikal untuk diingati ialah sebarang dokumen yang dinamakan “hibah” tetapi mengandungi syarat bahawa ia hanya akan berkuat kuasa selepas kematian pemberi adalah tidak sah sebagai hibah. Sebaliknya, ia akan dianggap sebagai wasiat dan akan tertakluk kepada semua hukum dan batasan wasiat. Ini adalah satu kesilapan lazim yang perlu dielakkan.

Jadi, mana satu pilihan anda? Jika matlamat anda adalah untuk memastikan aset tertentu sampai kepada penerima tertentu tanpa sebarang sekatan dan tanpa melalui proses pentadbiran pusaka yang rumit, hibah adalah jawapannya. Ia adalah instrumen “pintas” yang sah di sisi syarak. Sebaliknya, jika anda ingin mengagihkan sebahagian kecil harta anda kepada badan kebajikan atau individu bukan waris selepas anda meninggal dunia, wasiat mungkin lebih sesuai.