Pengurusan harta pusaka adalah satu proses yang kompleks dan penuh dengan prosedur yang perlu dipatuhi oleh mereka yang terlibat. Sebahagian besar daripada proses ini melibatkan penentuan siapa yang berhak menerima harta pusaka dan bagaimana pengagihannya dilakukan. Dalam banyak kes, mahkamah memainkan peranan penting dalam memastikan proses pengurusan harta pusaka dilakukan dengan adil dan mengikut undang-undang yang sedia ada. Dalam artikel ini, kita akan mengkaji peranan mahkamah dalam pengurusan harta pusaka, termasuk bagaimana mahkamah menguruskan pelbagai aspek dalam pengagihan harta, penyelesaian pertikaian, dan pelantikan pentadbir harta pusaka.

1. Peranan Mahkamah dalam Pembahagian Harta Pusaka

Salah satu tanggungjawab utama mahkamah dalam pengurusan harta pusaka adalah memastikan bahawa pembahagian harta yang ditinggalkan oleh si mati dilakukan mengikut undang-undang yang betul. Di Malaysia, terdapat dua kategori utama dalam pengurusan harta pusaka, iaitu:

• Pengurusan Harta Pusaka Sivil: Ini merujuk kepada pengurusan harta pusaka bagi mereka yang bukan beragama Islam atau yang tidak mempunyai masalah pengurusan harta mengikut hukum agama.
• Pengurusan Harta Pusaka Mengikut Undang-Undang Islam: Ini melibatkan pembahagian harta pusaka bagi orang Islam, yang mengikut prinsip faraid, iaitu undang-undang pembahagian harta pusaka dalam Islam.

Dalam kedua-dua kes ini, mahkamah berperanan dalam memastikan pengagihan dilakukan dengan betul, dengan mematuhi undang-undang sedia ada, sama ada undang-undang sivil atau undang-undang Islam.

2. Proses Mahkamah dalam Menguruskan Wasiat

Salah satu cara utama harta pusaka boleh diagihkan adalah melalui wasiat. Wasiat adalah satu dokumen yang menyatakan kehendak si mati tentang bagaimana hartanya harus diagihkan selepas kematiannya. Bagi orang yang beragama Islam, mereka juga boleh membuat wasiat untuk satu pertiga daripada harta mereka, dengan syarat tidak melanggar prinsip faraid.

Apabila seseorang meninggal dunia dan meninggalkan wasiat, mahkamah akan bertanggungjawab untuk memproses wasiat tersebut. Proses ini dikenali sebagai probet, di mana mahkamah akan mengesahkan bahawa wasiat yang dibuat adalah sah dan bahawa pelantikan pentadbir wasiat adalah sah. Mahkamah akan memeriksa kesahihan wasiat berdasarkan undang-undang yang ada dan memastikan ia memenuhi kehendak si mati dengan adil.

Bagi wasiat yang melibatkan orang Islam, mahkamah syariah akan berperanan untuk memastikan wasiat itu sesuai dengan hukum Islam, dan pentadbir yang dilantik akan menguruskan pembahagian harta mengikut faraid.

3. Pelantikan Pentadbir Harta Pusaka

Salah satu peranan utama mahkamah dalam pengurusan harta pusaka adalah pelantikan pentadbir harta pusaka. Pentadbir adalah individu yang dilantik untuk menguruskan harta pusaka si mati. Mereka akan bertanggungjawab untuk memastikan bahawa harta yang ditinggalkan oleh si mati diagihkan dengan adil dan mengikut kehendak undang-undang.

Sekiranya si mati meninggalkan wasiat, pentadbir wasiat akan dilantik untuk memastikan bahawa harta si mati diagihkan mengikut kehendak wasiat tersebut. Bagi individu yang tidak meninggalkan wasiat, mahkamah akan melantik pentadbir tanpa wasiat untuk menguruskan pembahagian harta mengikut undang-undang yang berkenaan.

Proses pelantikan pentadbir ini sering kali melalui proses undang-undang di mana pemohon perlu mengemukakan permohonan kepada mahkamah untuk mendapatkan kuasa pentadbiran bagi menguruskan harta si mati. Mahkamah akan memastikan bahawa pentadbir yang dilantik adalah individu yang layak dan berkemampuan untuk menjalankan tanggungjawab ini.

4. Penyelesaian Pertikaian Pusaka

Pengurusan harta pusaka sering kali melibatkan pertikaian antara waris, terutamanya apabila terdapat percanggahan dalam pembahagian harta. Salah satu peranan utama mahkamah adalah menyelesaikan pertikaian pusaka yang timbul antara ahli waris atau pihak yang berkepentingan.

Contoh pertikaian yang mungkin timbul termasuklah:

• Waris yang tidak berpuas hati dengan pembahagian harta mengikut undang-undang atau wasiat.
• Perselisihan mengenai kesahihan wasiat.
• Pertikaian mengenai pelantikan pentadbir.
• Masalah dalam penilaian nilai harta pusaka.

Dalam kes ini, mahkamah akan mendengar pihak-pihak yang terlibat dan membuat keputusan yang berdasarkan undang-undang yang berkenaan. Mahkamah juga boleh melantik pengacara pusaka atau perantara untuk membantu menyelesaikan pertikaian di luar mahkamah melalui proses mediasi. Matlamat mahkamah adalah untuk memastikan keadilan dan mengelakkan pertikaian berpanjangan yang boleh menjejaskan keharmonian keluarga.

5. Peranan Mahkamah dalam Menguruskan Hutang Si Mati

Selain daripada pembahagian harta, salah satu tugas penting mahkamah dalam pengurusan harta pusaka adalah untuk memastikan bahawa hutang si mati diselesaikan terlebih dahulu sebelum apa-apa pembahagian dilakukan. Mahkamah akan memastikan bahawa semua hutang yang ditinggalkan oleh si mati dibayar menggunakan harta pusaka yang ada.

Pentadbir harta pusaka yang dilantik akan menyemak rekod kewangan si mati dan memastikan semua hutang dibayar. Sekiranya harta pusaka tidak mencukupi untuk membayar hutang-hutang ini, maka mahkamah akan memutuskan langkah yang perlu diambil. Dalam sesetengah kes, mahkamah boleh mengarahkan penjualan harta untuk memenuhi tanggungjawab hutang.

6. Pengurusan Harta Pusaka Bagi Mereka yang Meninggal Dunia di Luar Negara

Satu lagi aspek penting pengurusan harta pusaka yang melibatkan peranan mahkamah adalah apabila si mati meninggal dunia di luar negara. Dalam kes sebegini, mahkamah Malaysia boleh terlibat dalam memproses pengurusan harta pusaka jika terdapat harta yang dimiliki oleh si mati di dalam negara.

Proses ini biasanya melibatkan pengiktirafan wasiat atau pelantikan pentadbir yang dibuat di luar negara dan memastikan proses pengagihan harta mengikuti undang-undang yang berkenaan.

Kesimpulan

Secara keseluruhannya, peranan mahkamah dalam pengurusan harta pusaka adalah sangat penting untuk memastikan bahawa proses ini dijalankan dengan adil dan mengikut undang-undang. Mahkamah bukan sahaja berperanan dalam pembahagian harta mengikut undang-undang yang berkenaan, tetapi juga dalam menyelesaikan pertikaian yang timbul antara waris, pelantikan pentadbir yang layak, serta memastikan bahawa hutang-hutang si mati diselesaikan terlebih dahulu. Tanpa peranan mahkamah, proses pengurusan harta pusaka akan lebih sukar dan berisiko untuk disalahgunakan. Oleh itu, mahkamah memainkan peranan yang sangat penting dalam memastikan hak-hak waris dan tanggungjawab si mati dihormati dengan baik.